Tο Κοτρόνι είναι από τις πρώτες τοποθεσίες, που απέκτησε κατοίκους στην περιοχή του Δικάστρου, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Άρχισε να κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους, με πρώτους κατοίκους τους προ-Ελληνες Πελασγούς, τους Δόλοπες. Η περιοχή έχει όλα τα φυσικά στοιχεία, που αξιολογούσε ο άνθρωπος, όταν επέλεγε την κατοικία του: υψώματα κατάλληλα για οχύρωση και έδαφος πρόσφορο για οίκηση και ανάπτυξη οικιακής οικονομίας.
Το άνω επίπεδό του διαμορφώθηκε εξ αρχής, από τη φύση, για λατρεία Θεών. Και οι κάτοικοι, διά μέσου των αιώνων, το αφιέρωσαν στους εκάστοτε Θεούς τους. Δεν υπάρχουν στοιχεία, για το πότε το Κοτρόνι έγινε, το πρώτον, ιερός τόπος. Στην περιοχή οι ιεροί τόποι δεν ήταν άγνωστοι, υπήρχαν από την αρχαιότητα. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα του αναφέρει, ότι στις πηγές του Σπερχειού ήταν το τέμενος και ο βωμός του Θεού Σπερχειού.
Από τα αρχεία της Μητρόπολης Φθιώτιδας μαθαίνουμε, ότι το Κοτρόνι έγινε χριστιανικός τόπος από το τέλος του 15ου μ.Χ. αιώνα, που οι κάτοικοι έκτισαν Εκκλησία αφιερωμένη στο όνομα των Αγγελικών Δυνάμεων Σεραφείμ. Από τότε το Κοτρόνι συνδέθηκε άρρηκτα με την Ορθοδοξία, αρχικά με τις Αγγελικές Δυνάμεις Σεραφείμ και αργότερα, από τον 17ο αιώνα, με τους Αγίους Σεραφείμ, τον ιερομάρτυρα Σεραφείμ επίσκοπο Φαναρίου-Νεωχωρίου και τον Όσιο και Θεοφόρο πατέρα Σεραφείμ Δομπρού Λεβαδείας.
Ο ιερομάρτυρας Άγιος Σεραφείμ, επίσκοπος Φαναρίου, είναι από τους νεότερους Μάρτυρες και Αγίους της Ορθοδοξίας. Γεννήθηκε το έτος 1550 στο χωριό Μπεζήλα (Πεζούλα) των Αγράφων. Οι γονείς του, Σωφρόνιος και Μαρία, ήταν ευσεβέστατοι Χριστιανοί. Σε νεαρή ηλικία εισήλθε στην Μονή της Θεοτόκου Κορώνης ή Κρύας Πηγής και ασπάσθηκε το μοναχικό βίο και «αθλήσας γαρ λαμπρώς υπέρ Χριστού», ανήλθε όλες τις βαθμίδες της ιεροσύνης, μέχρι του ηγουμένου της Μονής και επισκόπου Φαναρίου-Νεοχωρίου.
Ο επίσκοπος Σεραφείμ κατηγορήθηκε ως συνένοχος του επισκόπου Λαρίσης Διονυσίου για την αποστασία, το 1601, των κατοίκων της Πίνδου, συνελήφθη από τους Τούρκους και αρνούμενος να παραδώσει την Ελληνοχριστιανικήν πίστιν του, εμαρτύρησε φρικτά. Οι Τούρκοι «έδειραν αυτόν ανηλεώς, τον ρινοτόμησαν, τον έρριψαν χαμαί και τανύσαντες τους πόδας και τας χείρας, έθηκαν επί της κεφαλής αυτού παμμεγέθη λίθον, κατέκοψαν τας σάρκας αυτού τεμαχηδόν, επότησαν αυτόν ύδατι μεμιγμένω χολής και κονιορτού και παρέδωσαν αυτόν εις τον δι΄ ανασκολοπισμού θάνατον».
Την 4 Δεκεμβρίου 1601 ο επίσκοπος Σεραφείμ παρέδωκε την ιεράν και τρισόλβιον αυτού ψυχήν εις χείρας του Πλάστου. Οι Τούρκοι «αποτεμούντες την κεφαλήν αυτού, εκόμισαν μετ΄ άλλων κακούργων εις Τρίκαλα, οπόθεν ηγόρασε ταύτην ο εκεί παρατυχών ηγούμενος την Μονής Δοσίσκου».
Η κάρα του Αγίου φυλάσσεται σήμερα στην Μονή Κορώνης, όπου εορτάζεται η μνήμη του στις 4 Δεκεμβρίου και θαυμάτων επομβρίζει δωρεάς.
Ο Όσιος και θεοφόρος πατήρ Σεραφείμ Λεβαδείας.
Ο Όσιος και Θεοφόρος πατήρ Σεραφείμ Δομπρού είναι επίσης από τους νεότερους Αγίους της Ορθοδοξίας. Είναι άγνωστος στους Συναξαριστές. Την ακολουθία του συνέταξε το 1828 ο επίσκοπος Νεόφυτος Μεταξάς. Γεννήθηκε το 1527 στο Ζέλι Βοιωτίας, από γονείς ευσεβείς και ενάρετους.
Εις νεαράν ηλικίαν «προσέρχεται προς τους φιλτάτους αυτού γονείς και την δεξιάν αυτών ασπασάμενος, ζητεί την ευλογίαν και παρακαλεί αυτούς μετά δακρύων να συγκατατεθώσι και να συνοδεύσωσιν αυτόν εις το νέον στάδιον, το μοναχικόν». Εισήλθε εις την Μονή του Προφήτη Ηλιού, επί του όρους Κάρκαρα, ένθα ανήγειρε εντός σπηλαίου Ναόν του Σωτήρος και άρχισε «βαδίζων Οσίων τοις ίχνεσιν».
Οι επισκέψεις των γονέων και συγγενών του «ετάραττον την πνευματικήν αυτού ησυχίαν», γι΄αυτό και εγκατέλειψε το σπήλαιον και εισήλθε εις την Μονή των Αγίων Αναργύρων. «Οχλούμενος και αύθις υπό των επισκέψεων», απέρχεται εις την Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, επί του Σαγματίου Ορους, ένθα «κατετάξατο εις την χορείαν των εναρέτων μοναχών, εκάρη μοναχός και μετονονάσθη Σεραφείμ.
«Αποφεύγων την οσημέραι διαδιδομένην φήμην των αρετών του», ο μοναχός Σεραφείμ κατέφυγεν εις το όρος Δομπρού Λεβαδείας, «ένθα ανήγειρεν ναίσκον επ΄ ονόματι του Σωτήρος και εκλάμψας εν αρεταίς, ηξιώθη χάριτος του αποδιώκειν τας ασθενείας των ανθρώπων και άλλα επιτελείν θαύματα».
Απεδήμησεν εις Κύριον ειρηνικά, προιδών τον θανατόν του, στις 6 Μαίου 1602, οπότε και εορτάζεται η μνήμη του. Τα ιερά λείψανά του φυλάσσονται στην Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος Δομπρού Λεβαδείας, ένθα οι «προσιόντες παντοίων νόσων δεινών τας ιάσεις αρύονται».
Η μνήμη των Αγίων Σεραφείμ
Ο μαρτυρικός θάνατος του επισκόπου Φαναρίου-Νεοχωρίου Αγίου Σεραφείμ και ο ασκητικός και θαυματουργός βίος του Οσίου και θεοφόρου πατρός Σεραφείμ Λεβαδείας συνεκίνησαν βαθύτατα την Εκκλησία και τους Χριστιανούς, ιδιαίτερα της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας. Πρώτη η επισκοπή Υπάτης-Νέας Πάτρας, τιμώντας την μνήμη των νεομαρτύρων και Οσίων της Ορθοδοξίας, έδωσε το Αρχιερατικό όνομα Σεραφείμ και απένειμε τον Αρχιερατικό τίτλο «Σεραφείμ επίσκοπος Υπάτης-Νέας Πάτρας» στον χειροτονηθέντα το έτος 1604 νέο επίσκοπό της.
Οι επισκοπές της Ελλάδας και ανέδειξαν και ετίμησαν εξόχως τους νεομάρτυρες και οσίους της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας, που αντιστάθηκαν με όλες τις δυνάμεις τους στους διωγμούς των Τούρκων και αγωνίσθηκαν για τη διαφύλαξη της χριστιανικής πίστης και την απόκτηση της ελευθερίας ή διακρίθηκαν για τον ενάρετο και βαθύ θρησκευτικό βίο τους.
Αλλά και οι κάτοικοι της Ζημιανής, τιμώντας την μνήμη των Αγίων Σεραφείμ, άρχισαν να εορτάζουν, «Θεία Βουλήσει και Ευλογία Επισκόπου Υπάτης-Νέας Πάτρας Σεραφείμ», στην εκκλησία των Αγγελικών Δυνάμεων Σεραφείμ, στο Κοτρόνι και τους συνώνυμους Αγίους, τον Άγιο Σεραφείμ επίσκοπο Φαναρίου-Νεοχωρίου, στις 4 Δεκεμβρίου, ημέρα μαρτυρίου του και τον Όσιο και Θεοφόρο πατέρα Σεραφείμ Λεβαδείας, στις 6 Μαΐου, ημέρα αποδημίας του.
Ο εορτασμός του νεομάρτυρα Αγίου Σεραφείμ και του Οσίου Σεραφείμ επικράτησε και η εκκλησία των Αγγελικών Δυνάμεων Σεραφείμ, με την πάροδο των αιώνων, απέκτησε την επωνυμία Εκκλησία των Αγίων Σεραφείμ και άρχισε να λειτουργείται στις 6 Μαΐου και 4 Δεκεμβρίου, ονομαστικές εορτές των Αγίων Σεραφείμ, την Κυριακή του Αποστόλου Θωμά, εορτή ψηλαφήσεως του Αναστάντος Κυρίου και στις 6 Αυγούστου, εορτή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού.
Η πρώτη εκκλησία, στο Κοτρονι
Η εκκλησία των Αγγελικών Δυνάμεων Σεραφείμ, στο Κοτρόνι, θεμελιώθηκε το 1480, επί επισκόπου Υπάτης-Νέας Πάτρας... και είναι η δεύτερη, κατά χρονολογική σειρά, εκκλησία του χωριού. Ήταν πέτρινη και μικρών διαστάσεων, κατά τις απαιτήσεις των «καιρών» (τουρκοκρατία), για να μην είναι δυνατή η πρόσβαση στον κατακτητή.
«Ινα πλήρης ήν ο Οίκος της δόξης του Θεού, οι κάτοικοι έθεσαν κύκλω της εικόνας του Παντοκράτορος μικρούς σκαλιστούς πτερωτούς Αγγέλους, σύμβολα των Ουρανίων Αγγελικών Δυνάμεων Σεραφείμ και της επωνυμίας της Εκκλησιάς.
Η αφιέρωση της εκκλησίας στις Ουράνιες Αγγελικές Δυνάμεις, «ταις ισταμέναις κύκλω παρά τω Θρόνω του Θεού», αποδεικνύει τη φλογερή πίστη και βαθειά γνώση του δόγματος της Ορθοδοξίας, που αξιωθήκαν και απέκτησαν οι τότε κάτοικοι της Ζημιανής.
Προσφορές και ανακαινίσεις της Εκκλησίας
Οι κάτοικοι του οικισμού, παρά τις ελάχιστες οικονομικές δυνατότητές τους, πάντοτε εκδήλωναν, με δωρεές και προσφορές, την μεγάλη ευλάβειά τους προς την Εκκλησία και τους εορτάζοντας Αγίους της. Προσέφεραν από το υστέρημά τους, αποκαθιστούσαν τις όποιες φθορές της και ανακαίνιζαν τακτικά την Εκκλησία των Αγίων Σεραφείμ.
Μία χρονολογία, 1681, που είναι χαραγμένη στο πέτρινο τόξο της κυρίας εισόδου, αποδείχνει, ότι το έτος 1681, επί επισκόπου Νέων Πατρών-Υπάτης Γερμανού, οι κάτοικοι της Ζημιανής ανακαίνισαν εκ θεμελίων την μικρή εκκλησία των Αγγελικών Δυνάμεων Σεραφείμ και στη θέση της έκτισαν μεγαλύτερη Εκκλησία (αυτή που διασώζεται μέχρι σήμερα), για να συντιμήσουν τις Αγγελικές Δυνάμεις Σεραφείμ και τους συνώνυμους Αγίους, τον ιερομάρτυρα Σεραφείμ και τον Όσιο και Θεοφόρο πατέρα Σεραφείμ.
Από το 1898 μέχρι το 1910, στις εορτές των Αγίων, στις 6 Μαΐου και 4 Δεκεμβρίου, προσέφεραν χρήματα υπέρ των Αγίων Σεραφείμ oι: παπα-Γρηγόρης Παπαδημητρίου, Δημήτριος Καρφής, Αχιλλέας Καρφής, Λεωνίδας Καρφής, Ανδρέας Καρφής, Μιλτιάδης Καρφής, Ευάγγελος Καρφής, Ηλίας Κόρδας, Ιωάννης Κόρδας, Σπύρος Κόρδας, Φώτης Καλότυχος Χαράλαμπος Ποντίκας, Παυσανίας Χριστόπουλος, Αθανάσιος Πιλάλης, Βασίλειος Γιαννακόπουλος, Απόστολος Γιαννακόπουλος, Ιωάννης Μανούκας, Σπύρος Βλάχος, Γεώργιος Ζημιανίτης, Παναγιώτης Σουλιώτης, Κων/νος Αγγελής και Γεώργιος Κ. Χαμπέρης (Εκκλησιαστικό Ταμείο Αγίου Γεωργίου 1898-1910).
Άλλες γνωστές ανακαινίσεις της Εκκλησίας των Αγίων Σεραφείμ είναι οι εξής: Το 1901 αντικαταστάθηκε η στέγη, από τον Ιωάννη Χριστόπουλο και αγοράσθηκε η καμπάνα. Το 1908 έγινε η λιθόστρωση από τους Ιωάννη Καρφή και Ιωάννη Λάμπο και το 1909 αγοράσθηκε η εικόνα του Αγίου Σεραφείμ επισκόπου Φαναρίου-Νεοχωρίου, έργο του αγιογράφου Νικολάου Δόντη.
Το 1961 επισκευάσθηκε η εκκλησία, με μέριμνα και δαπάνες της Κοινότητας Δικάστρου, όπως αναφέρει σε Σημείωμά του ο τότε Γραμματέας της Κοινότητας Ιωάννης Λ. Καρφής. Το 1971 κτίσθηκε το καμπαναριό, προσφορά του Αριστοτέλη Η. Κόρδα, το 1996 τοποθετήθηκαν πλακάκια στον εσωτερικό χώρο, προσφορά του Λάμπρου Ι. Κόρδα και αντικαταστάθηκε το παγκάρι, προσφορά της Ολυμπίας Σ. Καρφή-Μπεκιάρη, το 1997 αντικαταστάθηκε το Προσκυνητάρι των Αγίων Σεραφείμ, προσφορά της Ελένης Ι. Καρφή και από το 2000 άρχισε η αγιογράφηση της Εκκλησίας, από τον αγιογράφο Κων/νο Χ. Κουτλή, με προσφορές κατοίκων του χωριού.
Το 2002 αντικαταστάθηκε η στέγη, αναπαλαιώθηκε η οροφή και «ο Παντοκράτορας με τους σκαλιστούς πτερωτούς Αγίους Αγγέλους Σεραφείμ», ανακαινίσθηκε ο εξωτερικός χώρος και τοποθετήθηκε φωτεινός Σταυρός στο καμπαναριό της Εκκλησίας. Οι εργασίες έγιναν με προσφορές των ευσεβών ομογενών της Αμερικής, Δήμητρας Σεραφείμ Κούκιου, Ευανθίας Κ. Κούκιου-Φωτίου, Μαρίας Α. Ζημιανίτη και Πέτρου Δ. Χριστοπούλου και όλων σχεδόν των Δικαστριωτών. (Αναλυτικός κατάλογος με τις προσφορές των κατοίκων υπέρ των Αγίων Σεραφείμ δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «το Δίκαστρο»)
Η τελευταία ανακαίνιση είναι η μεγαλύτερη και η σημαντικότερη για τη διατήρηση και το μέλλον της Εκκλησίας των Αγγελικών Δυνάμεων Σεραφείμ και των Αγίων Σεραφείμ και έγινε με την πρωτοβουλία, μέριμνα και επίβλεψη επιτροπής, που αποτελούνταν από τους Κοτρωνιώτες, δάσκαλο Νικόλαο Γ. Σωτηρόπουλο, Μανθαία Δ. Γιαννακάκη, Σεραφείμ Π. Κόρδα και Σεραφείμ Ι. Καρφή.
Η εκκλησία των Αγίων Σεραφείμ σήμερα.
Η πάλαι ποτέ διαλάμψασα Εκκλησία των Αγγελικών Δυνάμεων Σεραφείμ και σήμερα εκκλησία του νεομάρτυρα Αγίου Σεραφείμ και του Οσίου Σεραφείμ, στο Κοτρόνι, περικαλλής και περίοπτη από μακρόθεν, επικοσμεί από ανέκαθεν και λαμπρώς το χωριό. Οι τιμώμενοι Άγιοι, ο ιερομάρτυρας Σεραφείμ και ο Όσιος Σεραφείμ, επί αιώνες, προστατεύουν και καθοδηγούν τους απανταχού της οικουμένης Δικαστριώτες και ικετεύουσι Χριστόν τον Θεόν, δωρήσασθαι αυτοίς έλεος και ιάματα.
